گونه‌شناسی و بررسی انتقادات علامه شوشتری دربارۀ عملکردسید رضی (ره)در گردآوری نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، یزد،ایران

2 دانش آموخته رشته علوم و معارف نهج‌البلاغه،دانشکده الهیات، دانشگاه میبد.یزد

چکیده

کتاب شریف نهج‌البلاغه بخشی از سخنان گهربار امیر بیان حضرت علی علیه السلام است که توسط سیدرضی(ره)، گردآوری شده است. این کتاب از وجوه مختلفی چون الفاظ و جملات، بافت و هندسه کلام، سحر بیان و معانی و تأثیر بر جان، چند بُعدی بودن و... بی‌نظیر است. بااین همه، نقدهایی نیز بر نهج‌البلاغه و روش گردآورنده آن مطرح‌شده که بسیاری منصفانه نبوده و برخی نیز نیازمند تأمل و بررسی دقیق علمی است. از جملۀ این نقدها، نقدهای علامه محمد تقی شوشتری مؤلف بهج‌الصباغه فی شرح نهج‌البلاغه است که در مواردی روش سید رضی (ره) را دچار لغزش دانسته است. این مقاله در صدد است که نقدهای علامه را تحلیل علمی نموده، صحت یا عدم صحت آن‌ها را ارزیابی کند. نتیجه تحقیق حاضر این است که در برخی موارد (مانند خطبه و نامه 57، حکمت 227، 289 و...) نقد علامه بر سید رضی (ره) وارد بوده و در مواردی نیز (مثل خطبه 92، حکمت 378 و...) صحت مسأله از دید علامه پنهان مانده و نقدی بر سید پذیرفته نیست.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    نهج‌البلاغه، صبحی صالح؛ قم: دارالهجره، بی‌تا.

    1. ابن‌ابی‌الحدید، عزالدین ابو حامد، 1337ش، شرح نهج‌البلاغه، تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم، چاپ اول، قم: کتابخانه عمومی آیت‌الله مرعشی نجفی.
    2. ابن حجر عسقلانی، احمدبن علی، 1326 ق، تهذیب التهذیب، چاپ اول، هند: دائره‌المعارف النظامیه.
    3. 1418 ق، نخبه الفکر فی مصطلح اهل الاثر، چاپ پنجم، قاهره: دار الحدیث.
    4. ابن مقفع، عبدالله، بی‌تا، ادب الصغیر و ادب الکبیر، بیروت: دار صادر.
    5. ابن منظور، محمد بن مکرم، 1414 ق، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دارصادر.
    6. الأندلسی، ابن عبد ربه، 1404 ق، عقد الفرید، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیه.
    7. بحرانی، کمال‌الدین میثم بن علی بن میثم، 1375 ش، شرح نهج‌البلاغه، ترجمه:قربانعلی محمدی مقدم و علی اصغر نوایی یحیی زاده، چاپ اول، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
    8. بغدادی، یحیی بن معین، بی­تا ، تاریخ ابن­ معین، تحقیق احمد محد نور سیف، دمشق: دارالمأمون للتراث.
    9. ثقفی، ابراهیم بن محمد، 1395 ق، الغارات، تصحیح: سید جلال ­الدین محدث، چاپ اول، تهران: انجمن آثار ملی.
    10. جزری، عزالدین بن الأثیر، 1417 ق ، الکامل فی التاریخ، تحقیق عبدالسلام تد مری، چاپ اول، بیروت: دار الکتاب العربی.
    11. حاجی خانی، علی،1433ق، أصالة نهج البلاغه من منظور الدراسة الموضوعیة الأسلوبیة؛ تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
    12. حسینی الخطیب ، عبدالزهراء، 1409ق، مصادر نهج‌البلاغه، چاپ چهارم، بیروت: دار الزهراء علیها‌السلام.
    13. خطیب بغدادی، احمدبن­ علی، 1422 ق، تاریخ بغداد، تحقیق بشر عواد معروف، چاپ اول، بیروت:درالغرب الاسلامی.
    14. دلشاد تهرانی، مصطفی، 1377 ش، چشمه خورشید، چاپ اول، تهران: دریا.
    15. دینوری، ابن قتیبه، 1413 ق، الإمامه و السیاسه، تحقیق: علی شیری، چاپ اول، قم:منشورات الشریف الرضی;.
    16. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، 1412 ق، المفردات فی غریب القران، تحقیق صفوان عدنان داوودی، چاپ اول، دمشق: دارالعلم.
    17. راوندی، قطب‌الدین سعیدبن هبه‌الله، 1364 ش، منهاج ‏البراعة فی شرح نهج‌البلاغة، تصحیح سید عبد اللطیف کوه کمری، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
    18. سبحانی، جعفر، 1394 ش، فروغ ولایت، چاپ چهاردهم، قم: مؤسسه امام صادق علیه‌السلام .
    19. سلیمانی، داود، 1385 ش، فقه الحدیث و نقدالحدیث، چاپ اول، تهران: فرهنگ و اندیشه.
    20. شریف­ رضی; ، 1937 م، مجازات النبویه، چاپ دوم، قاهره: موسسه الحلبی.
    21. شوشتری، محمدتقی، 1376 ش، بهج الصباغه فی شرح نهج‌البلاغه، تصحیح و تحقیق مؤسسه نهج البلاغه، چاپ اول، طهران: امیرکبیر.
    22. شهرستانی، سیدهبة­الدین، 1359 ش، در پیرامون نهج‌البلاغه، ترجمه عباس میرزاده اهری، چاپ سوم، قم: بنیاد نهج‌البلاغه.
    23. صدوق، محمدبن علی، 1357 ش، التوحید، قم: جامعه مدرسین.
    24.  1378 ق، عیون اخبار الرضاعلیه‌السلام، قم: جهان.
    25. طبری، محمد بن جریر، بی‌تا، تاریخ الطبری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    26.  1387 ق، تاریخ الطبری، چاپ دوم، بیروت: دار التراث.
    27. عسگری، مرتضی، 1388 ش، نقش ائمه در إحیاء دین، چاپ اول، قم: دانشکده اصول دین.
    28. فیض الاسلام، علی‌نقی، 1379 ش، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، چاپ پنجم، تهران:انتشارات فقیه.
    29. کلینی، محمدبن یعقوب، 1365 ش، الکافی، طهران: دارالکتب الاسلامیه.
    30. محمدی ری‌شهری، محمد، 1389 ش، دانش‌نامه امیرالمؤمنینj، ترجمه عبدالهادی مسعودی، چاپ سوم، قم: دارالحدیث.
    31. مکارم شیرازی، ناصر، 1387 ش، پیام امامj، قم:انتشارات امام علی بن ابیطالبj.
    32. مسعودى، عبدالهادى، 1389 ش، درسنامه فهم حدیث، چاپ اول، قم: انتشارات زائر.
    33.  1387 ش، روش فهم حدیث، چاپ چهارم، تهران: انتشارات سمت.
    34. میرجلیلی، علی‌محمد،1390 ش، روش و مبانی فقه الحدیث، چاپ دوم، یزد: انتشارات دانشگاه یزد.
    35. مجلسی، محمدباقربن محمدتقی، 1403 ق، بحارالانوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    36. نسائی، احمدبن­ شعیب، 1396 ق، الضعفاء و المتروکین، تحقیق محمود ابراهیم زاید، چاپ اول، حلب: دار الوعی.
    37. نعمانی، محمد بن ابراهیم، 1397 ق، الغیبه، تهران: مکتبه الصدوق.
    38. هاشمی خراسانی، حمیدالدین حجت، 1390 ش، مفصل شرح مطول، قم: نشر حاذق.
    39. یعقوبی، احمدبن اسحاق، 1382 ش، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمدابراهیم آیتی، چاپ نهم، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
    40. کرمی، محمدمهدی، 1387 ش، روش‌شناسی علامه شوشتری در بهج الصباغه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته علوم حدیث، دانشکده علوم حدیث.

     

    مقالات

    1. استادی، رضا،1361 ش، مصاحبه با آیت­الله شوشتری، کیهان فرهنگی، شمارۀ اول، سال دوم.
    2. بیدسرخی، علی، نقد و بررسی شبهه­‌ی دقت وصف و غرابت تصویر در نهج ­البلاغه، 1394ش، فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه، سال سوم، شماره11.
    3. روحی برندق، کاوس؛ صفاریان همدانی، علیرضا، 1395ش ، شبهه دنیاگریزی و یاد مرگ در نهج البلاغه و نقد آن با تکیه بر فضای صدور، فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه، سال چهارم، شماره13.
    4. جلالی، عبدالمهدی، سیری در کتاب اخبار الدخیله، فصلنامه علوم حدیث، شماره 5.
    5. جلیلیان، سعید، 1396ش، تحلیل و نقد شبهۀ وجود اصطلاحات فلسفی - حکمی در نهج البلاغه، فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه، سال پنجم، شمار17.