بررسی و تحلیل مقالات فرهنگی به تأسی از آموزه‌های نهج‌البلاغه (از سال 1380 تا 1395)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد خلخال، خلخال، ایران.

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی، مرکز خلخال، دانشگاه پیام نور خلخال، خلخال، ایران.

4 گروه علوم اجتماعی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.

چکیده

آموزه‌های والای نهج‌البلاغه در راستای تحقق مفاهیم بلند و مضامین عالی قرآن مجید معنا می‌یابد. هدف از این پژوهش بازشناسی و تحلیل مقالات نوشته شده در خصوص نهج‌البلاغه با رویکرد فرهنگی طی پانزده سال (از سال 1380 تا سال 1395) است. از آنجا که اکثر پژوهش‌های انجام شده امروزه در قالب مقاله درآمده و آنچه در این تحقیقات عرضه می‌شود عصاره‌ی معارف نهج البلاغه است؛ بر این اساس نگارنده به‌دنبال این سؤال که میزان توجه نویسندگان به مسایل فرهنگی تا چه حد بوده و به کدام مفاهیم حوزه فرهنگی در نهج البلاغه پرداخته‌اند؛ مقالات نوشته شده در این خصوص بر اساس فهرست مقالات فارسی و کتاب‌شناسی نهج‌البلاغه،‌ شناسایی، بازیابی و طبقه‌بندی شد. سپس با استفاده از روش کیفی از نوع تحلیل محتوا مفاهیم و آموزه‌های فرهنگی نهج‌البلاغه از مقالات استخراج و بعد از استنتاج آماری مفاهیم، و گاهی تصحیح بعضی از ارجاعات، یافته‌های تحلیل توصیفی ارائه شد و مشخص گردید از میان مفاهیم استخراج شده بیش‌ترین فراوانی مربوط به مفهوم معاد و یاد آخرت با 215 مصداق و 27 فراوانی، و بقیه مفاهیم فرهنگی با فراوانی‌های نسبی بعد از آن، مورد توجه نویسندگان در این بازه زمانی بوده که دلایل کمّی و کیفی توجه به این مفهوم ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


منابع
1. ابن اثیر، علی‌بن محمد، 1377ش ، شرح نهج‌البلاغه، جلد 3. 
2. ارفع، کاظم، 1380ش ، اخلاق در نهج‌البلاغه بنیادهای اخلاقی، تهران: انتشارات فیض کاشانی. 
3. اسرار، مصطفی، 1376ش، دانستنی‌های نهج‌البلاغه، تهران: محیا. 
4. اسمیت و نوبل، 2004م، ص 95 به نقل از؛ کرامت الله اکبری، بررسی عوامل موثر بر فرهنگ کار، پژوهشنامه علوم انسانی، ص 182.
5. ایراندوست، عباس، 1384ش، خورشید هدایت، تهران: چاپ اُفست. 
6. باباپور، محمدمهدی، 1380ش، درآمدی بر سیاست و حکومت در نهج‌البلاغه، قم: تهذیب. 
7. تبیانیان، حسین و محمودی، نسرین.، 1401ق، فرهنگ سازمانی، کنفرانس بین المللی مدیریت، گردشگری و تکنولوژی. 1401، دوره 4.
8. تجلیل، جلیل، 1379ش، بلاغت نهج‌البلاغه، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول. 
9. توراکو، ص 61 به نقل از؛ کرامت الله اکبری، بررسی عوامل موثر بر فرهنگ کار، پژوهشنامه علوم انسانی، ص 182.
10. جعفری، محمدتقی، 1379ش، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلام، جلد 4. 
11. جمعی از نویسندگان، 1379ش، آشنایی با نهج‌البلاغه، قم: شهریار. 
12. حاجی‌پور، رضا.، 1389ش. آموزش شهروندی (آن‌چه شهروندان باید بدانند).  تهران: انتشارت فرهنگ سبز.
13. حسینی ترمذی، محمد صالح، 1380ش، مناقب مرتضوی، تهران: انتشارات روزنه. 
14. حکیمی، محمدرضا، 1386ش، کلام جاودانه، تهران: انتشارات دلیل، چاپ دوازدهم. 
15. حیدری، غلامرضا، 1386ش، همراه نهج‌البلاغه، تهران: مؤسسه فرهنگی محراب قلم. 
16. درگاهی، زین‌العابدین، 1381ش، مجموعه مقالات درباره امام علی علیه السلام، تهران: رسانش. 
17. دشتی، محمد، 1367ش، شناخت نهج‌البلاغه، تهران: چاپخانه مهر، چاپ دوم. 
18. دشتی، محمد، 1370ش، راهنمای تحقیق‌المعجم‌الفهرس، تهران: مؤسسه تحقیقاتی دفتر نشر امام علی علیه السلام
19. دشتی، محمد، 1374ش، معارف نهج‌البلاغه در شهر شاعران، قم: مؤسسه تحقیقاتی امیرالمؤمنین علیه السلام
20. دشتی، محمد، 1380ش، امام علی علیه السلام و نظارت مردمی (امر به معروف و نهی از منکر)، تهران: سازمان خودکفایی بسیج. 
21. دشتی، محمد، ترجمه)، 1379ش، نهج‌البلاغه، قم: مشرقین.
22. دلشاد تهرانی، مصطفی، 1379ش، مزرع مهر: موانع و مقتضیات تربیت در نهج‌البلاغه، تهران: انتشارات دریا. 
23. رجالی تهرانی، علیرضا، 1375ش، نماز در نهج‌البلاغه، قم: نشر دارالصادقین. 
24. رفیعی، جواد؛ آقایی، محمدرضا، 1380ش، آموزه‌هایی از نهج‌البلاغه، قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها. 
25. زارع، سعید، 1380ش، پرتوی از نهج‌البلاغه، قم: میثم تمار. 
26. زهادت، عبدالمجید، 1380ش، تعلیم و تربیت در نهج‌البلاغه، قم: بوستان کتاب. 
27. زهادت، عبدالمجید، 1390ش، تعلیم و تربیت در نهج‌البلاغه، قم: بوستان کتاب. 
28. سرگلزائی، علی‌اکبر، 1387ش، نهج‌البلاغه در ادب فارسی، تهران: باران اندیشه، چاپ اول. 
29. سیدعلوی، ابراهیم، 1379ش، عدل الهی و عدالت بشری در نهج‌البلاغه، تهران: بنیاد نهج‌البلاغه. 
30. سیدعلوی، سیدابراهیم، 1371ش، تقوا و متّقین در نهج‌البلاغه، تهران: ذکر. 
31. شاهین، داریوش، 1380ش، یک‌صد گهر از نهج‌البلاغه، ترجمه: محمدشریف مهدوی، تهران: سازمان تربیت بدنی. 
32. شهرستانی، سید هبت‌الدین، 1359ش، در پیرامون نهج البلاغه، ترجمه: سید عباس میرزاده اهری، بنیاد نهج‌البلاغه، چاپ سوم. 
33. طباطبایی، محمد، 1393ش، المیزان فی تفسیر‌القرآن، قم: دارالکتاب الاسلامی، جلد 10. 
34. فیض‌الاسلام اصفهانی، علی نقی، ترجمه)، 1344ش، نهج‌البلاغه، تهران. 
35. کریپندورف، کلوس، 1383ش، تحلیل محتوا، مبانی روش‌شناسی، ترجمه: هوشنگ نایبی، تهران: نشر نی. 
36. کمال‌الدین میثم  بن علی بن میثم البحرانی، 1362ش، شرح نهج‌البلاغه، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، جلد 5.
37. گلشنی، مهدی، 1380ش، مجموعه مقالات کنگره‌ی بین‌المللی امام علی علیه السلام، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول. 
38. گلشنی، مهدی، 1381ش، مجموعه مقالات کنگره‌‌ی بین‌المللی امام علی علیه السلام؛ عدالت، وحدت و امنیت، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. 
39. گیدنز، آنتونی، 1373ش. جامعه شناسی، ترجمه ی منوچهر صبوری، تهران، نشر نی، ص 36.
40. لنکرانی، محمدفاضل.، 1368ش، آیین کشورداری از دیدگاه امام علی علیه السلام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم. 
41. محدث، سیدجلال‌الدین، 1376ش، شرح جمال‌الدین محمد خوانساری بر غررالحکم و دررالحکم، تألیف عبدالواحدبن محمد تمیمی آمدی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران: چاپ سوم. 
42. محدّثی، جواد، 1391ش. خودسازی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی، چاپ پنجم. 
43. محمدی صفیار، مهدی، 1393ش، اندیشه و روش اصلاح جامعه از دیدگاه امام علی علیه السلام، قم: مؤسسه آموزشی و پژ.هشی امام خمینی (ره)
44. محمدی مهر، غلامرضا، 1389ش، روش تحلیل محتوا، راهنمای عملی تحقیق، تهران: انتشارات دانش‌نگار. 
45. المستدرک للحاکم همان، ج 3، ص 124، حدیث 61، فرائد السمطین، همان، ج 1، ص 439، ینابیع المودة، همان، باب 20، ص 104، هیثمی، مجمع الزوائد، ج 9، ص 135.
46. مصطفوی، سیدجواد، 1359ش، رابطه‌ی نهج‌البلاغه با قرآن، تهران: بنیاد نهج‌البلاغه. 
47. مطهری، مرتضی، 1391ش، جاذبه و دافعه علی علیه السلام، تهران: انتشارات صدرا. 
48. مطهری، مرتضی، 1391ش، سیری در نهج‌البلاغه، تهران: انتشارات صدرا. 
49. معادیخواه، عبدالمجید، ترجمه)، 1379ش، خورشید بی‌غروب نهج‌البلاغه، تهران: نشر ذره. 
50. مقیمی، ممد، 1349ش، فاتح خیبر، تهران: مؤسسه مطبوعاتی معراج. 
51. منفرد، محمدقاسم، 1386ش، آسیب‌شناسی زمان در نهج‌البلاغه، تهران: انتشارات فرهنگ مکتوب.
52. موسوی خمینی، روح‌الله، 1371ش، صحیفه‌ی نور، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، جلد 14. 
53. موسوی، حسن، 1380ش، نماز و روزه در نهج‌البلاغه، قم. 
54. موسوی، سیدجمال، 1395ش، امیر علم: اردبیل: نشر محقق اربیلی. 
55. مهریزی، مهدی؛ ربانی، هادی، 1386ش، امام علیه السلام در نگاه دانشوران (1386)، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات. 
56. میرجلیلی، علی‌محمد، 1379ش، امام علی علیه السلام و زمامداری، تهران: انتشارات وثوق. 
57. نجف‌زاده، محمدباقر، 1365ش، علم از دیدگاه امام علی علیه السلام، انتشارات جهاد دانشگاهی. 
58. نقیبی، فاطمه، 1379ش، قرآن از دیدگاه نهج‌البلاغه، تهران: قدیانی.
59. نوری، حسین، 1379ش، درس‌هایی از نهج‌البلاغه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.