آسیب‌شناسی عملکرد خلفای سه گانه بر اخلاق اجتماعی مسلمین با تکیه بر نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه قرآن و حدیث پردیس تهران

2 ىانشجوی دکتری نهج البلاغه

چکیده

پس از رحلت پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)، وقایعی در حکومت اسلامی رخ داد، که در اثر آن مسلمین به انواع آسیب‌های اخلاقی مبتلا شدند. زورگویی، بی‌بصیرتی، قدرت‌طلبی، و ناهنجاری‌های اخلاقی از جمله آسیب‌هایی بود که با ماجرای سقیفه جان تازه‌ای یافت و در دوره‌ی خلفا نهادینه شد. بدین سبب، امر هدایت جامعه، با موانع و مشکلاتی روبرو شد. این مقاله با روش تحقیق کتابخانه‌ای و به روش متن پژوهی، آموزه‌های امام علی(علیه السلام)، در نهج‌البلاغه را استخراج، دسته‌بندی و تحلیل نموده است. نتایج حاصله نشان داد که ریشه‌های آسیب‌های اخلاقی عملکرد خلفا، بسیار عمیق بوده، و هسته‌ی آغازین آن با ماجرای سقیفه شکل گرفت و ریشه‌ی معضلات دوران حکومت عدل‌محور امام علی شد.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    1. ابن الاثیر، عزّالدین أبو الحسن علی ابن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر .1385
    2. ابن ابی الحدید المعتزلی، عزّالدین عبدالحمید بن هبه الله ، شرح نهج البلاغه، بتحقیق محمد ابوافضل ابراهیم، مصر: دار احیاء الکتب العربیة.1378
    3. ابن خلدون، أبو زید عبد الرحمان بن محمد، تاریخ ابن خلدون( دیوان مبتدأ و الخبر فی التاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الاکبر)، تحقیق خلیل شماده، و سهیل زکّار، بیروت: دارالفکر .1408
    4. ابن سعد، أبو عبدالله محمد، الطبقات الکبری، بیروت: دار بیروت للطباعة و النشر.1405
    5. ابن شبه النمیری، أبوزید عمر ، تاریخ المدینة المنوّرة، حقّقه فهیم محمد شلتوت، بیروت: دارالتراث.1400
    6. ابن قتیبه الدینوری، أبو محمد عبدالله بن مسلم، المعارف، تحقیق ثروة عکاشة، قم: افست منشورات الرضی .1415
    7. _____________________________" (276)، الامامة و السیاسة، تحقیق طه محمد الزینی، بیروت: دار المعرفة.276
    8. أبوبکر الجوهری، احمد بن عبدالعزیز، السقیفه و فدک، روایة عزالدین عبدالحمید هبه الله بن ابی الحدید المعتزلی، تقدیم و جمع و تحقیق محمد هادی الامینی، طهران: مکتبة نینوی الحدیثة.323
    9. ابو هلال العسکری، الحسن بن عبدالله بن سهل، الاوائل، بیروت: داراکتب العلمیة.1407
    10. البلاذری، أبو الحسن أحمد بن یحیی، أنساب الاشراف، بیروت: دارالفکر.1417
    11. البیهقی، أبوبکر احمدبن الحسین(458)، السنن الکبری، بیروت: دارالمعرفة.458
    12. جعفریان، رسول،تاریخ سیاسی اسلام، تاریخ خلفا( از رحلت پیامبر(ص) تا زوال امویان)، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. 1374
    13. خاکرند ، شکرالله، علل شکل گیری خوارج ، سازمان تبلیغات اسلامی ، بی جا ، 1372
    14. دلشاد تهرانی ، مصطفی، لوح بینایی ، تحلیل تاریخ حکومت امام علی (ع) با تاکید بر نهج البلاغه ، تهران ، انتشارات دریا، 1392
    15. الدینوری ، ابوحنیفه احمد بن داوود ، الاخبار الطوال، تحقیق عبد المنعم عامر، القاهره ، دار احیاء کتب العربیه، 1960
    16. زیدان، جرجی ، تاریخ التمدن الاسلامی ، بیروت ، دارالمکتبه الحیاه ، 1914
    17. السیدالرضی،ابوالحسن محمدبن الحسین ، نهج البلاغه ، بیروت، ضبط نصه و ابتکر فهارسه العلمیه صبحی صالح، 1387
    18. شرّی، محمدجواد، امیرالمونین (ع) اسوه‌ی وحدت ، (ترجمه محمد رضا عطایی)، مشهد ، بنیاد پژوهش های اسلامی ،1366
    19. شهیدی ، سید جعفر ، ترجمه نهج البلاغه ، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی ، 1348
    20. --------------، پژوهشی تازه پیرامون قیام امام حسین (ع)، انتشارات امیرکبیر، 1358
    21. الطبری ، ابوجعفر محمدبن جریر، تاریخ الطبری ( تاریخ الرسل و الملوک) ، تحقیق محمدابوالفضل ابراهیم، القاهره، دارالمعارف،1979
    22. العلایلی ، عبدالله، تاریخ الحسین (ع) نقد و تحلیل ، بیروت ، دارالحدید، 1994
    23. -----------، برترین هدف در برترین نهاد ، نقد وتحلیل تاریخ امام حسین (ع) ، ترجمه سید محمد مهدی جعفری ، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، 1374
    24. المجلسی ،محمد باقر ، بحارالانوار الجامعه لعلوم الائمه الاطهار، داراحیاء التراث العربی ، بیروت، 1403
    25. المسعودی، ابوالحسن علی بن الحسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، بیروت ، دارالاندلس ، 346
    26. مکارم شیرازی ،ناصر،با همکاری جمعی از نویسندگان، پیام امام امیرالمونین (ع)، شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه ، بی جا، دارالکتب الاسلامیه،1390
    27. ناجی، محمد؛ خوارج؛ دانشنامه جهان اسلام، 1393
    28. النویری، احمدبن عبدالوهاب ، نهایه الارب فی فنون الادب، القاهره ، دارالکتب النصریه ، 1405
    29. هیندز، مارتین، ریشه‌یابی جریان های سیاسی کوفه در نیمه نخست قرن اول هجری، (ترجمه محمد علی رنجبر)، مقاله‌ی فصلنامه تاریخ اسلام1393. 
    30. الیعقوبی، احمدبن ابی یعقوب بن جعفربن واضح، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دارصادر،284