تحلیل محتوایی و ساختاری نفرین‌های نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه سمنان.

2 دانشیار دانشگاه کاشان.

3 دانشجوی دکتری دانشگاه کاشان.

چکیده

نفرین گونه‌ای از سخن و نوعی واکنش گفتاری است که بنا به دلایلی از سوی شخصی نسبت به شخص یا اشخاص دیگر ایراد می‌گردد. این شکل از سخن در بسیاری از متون ادبی و دینی جایگاهی ویژه به خود اختصاص داده است. نهج البلاغه ازجمله متونی است که در مواردی از آن این‌گونه ادبیات مورد استفاده قرار گرفته است. امیر بیان به پیروی از کلام خدای متعال و تحت تأثیر نزاهت قرآنی، در ایراد این گونه از کلام، جانب عفت را نگه داشته و حتی در برابر دشمنان و هنجارشکنان، با سبک ویژه خود، آبروی کسی را نریخته و پرده‌دری نکرده است، از آن‌روی که حضرت قصد بیدارسازی و تربیت مردم را داشته است و چون الگوی عملی دیگران بوده، در مرتبه عمل نیز خود به اصول و اخلاق اسلامی پایبند بوده است. نفرین‌های حضرت علی× به سبب بهره نبردن از الفاظ سخیف و کوچه‌بازاری، رعایت مسئله فصاحت و بلاغت، توجه به واکه‌های القاگر و ... از نظر مضمون و ساختار اهمیت ویژه‌ای دارد. در پرتو این مسأله، پژوهش حاضر بر آن است تا با نگاهی موشکافانه با شیوه تحلیلی ـ توصیفی، ضمن ارائه ساختار نفرین‌های موجود در نهج البلاغه، آنها را در دو بعد فردی و جمعی از لحاظ مضمون و ساختار مورد بررسی قرار داده و زیبایی آنها را فرادید مخاطب قرار دهد.

کلیدواژه‌ها


  • منابع و مآخذ

    ـ قرآن کریم.

    ـ ابن‌ابی‌الحدید، عزالدین أبو حامد، 1338، شرح نهج‌البلاغه، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.

    ـ ابن‌جنی، و ‌الفتح عثمان، 1986، الخصائص، تحقیق محمد علی نجار، مصر، الهیئه المصریه العامه للکتاب.

    ـ ابن‌منظور، محمد بن مکرم، 1410، لسان العرب، بیروت، دار صادر.

    ـ اقبالی، عباس، و سید رضا میراحمدی، 1385، ترجمة فرهنگ تفصیلی اصطلاحات و تعبیرات عربی، تهران، عیاران.

    ـ أنیس، ابراهیم، 1374، آواشناسی زبان عربی، ترجمه ابوالفضل علامی و صفر سفید رو، تهران، اسوه.

    ـ بحرانی، ابن‌میثم، 1362، شرح نهج‌البلاغه، قم، الکتاب.

    ـ جان مارشال، ریو، 1376، انگیزش و هیجان، ترجمة یحیی سید محمدی، تهران، ویرایش.

    ـ خلیل، ابراهیم، 2010، بنیة النص الروائی، بیروت، منشورات الاختلاف.

    ـ‌ خوری شرتونی، سعید، 1403 ق، أقرب الموارد فی فُصَح العربیة والشّوارد، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.

    ـ خوئی، میرزا حبیب الله، 1356، منهاج البراعه فی شرح نهج‌البلاغه، تصحیح ابراهیم میانجی، تهران، مکتبه اسلامیه.

    ـ دلشاد تهرانی، مصطفی، 1379، طایر فرخ پی کمالات انسانی در نهج‌البلاغه، تهران، دریا.

    ـ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، 2008 م، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، دار إحیاء التّراث العربی.

    ـ ریتا ال. اتکینسون و دیگران، 1389، زمینه روانشناسی هیلگارد، ترجمه محمدنقی براهنی و دیگران،تهران، رشد، چ سیزدهم.

    ـ سیوطی، جلال الدین و جلال الدین محلی، 1416 ق، تفسیر الجلالین، بیروت، مؤسسة النور.

    ـ سیوطی، جلال الدین، المزهر فی علوم اللغه و انواعها، بیروت، دار الجیل.

    ـ طبرسی، فضل بن حسن، 1372، مجمع البیان لعلوم القرآن، تهران، ناصر خسرو.

    ـ عباس، حسن، 1998 م، خصائص الحروف العربیه و معانیها، دمشق، اتحاد الکتاب العرب.

    ـ فراهیدی، خلیل بن أحمد، 1383، کتاب العین، تحقیق مهدی مخزومی و إبراهیم سامرّائیّ، تهران، أسوة.

    ـ‌ نهج‌البلاغه، گردآوری سید رضی، تصحیح صبحی صالح، 1415 ق، تهران، دار الأسوه.

    • فیض الاسلام، سید‌ علینقی، 1379، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، تهران، فقیه.
    • مغنیه، محمدجواد، 1358، فی ظلال نهج‌البلاغه، بیروت، دار العلم للملایین، چ سوم.