بررسی تطبیقی صلح از منظر کانت و آموزه‌های علوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد نهج‌البلاغه، دانشگاه پیام نور

2 استادیار گروه تاریخ فرهنگ و تمدن دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

3 استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

وجود و عدم صلح می تواند در فرهنگ، اقتصاد، سیاست و افراد جامعه موثر و نقشی تعیین کننده داشته باشد. مسأله اصلی پژوهش بررسی دیدگاه نهج البلاغه و کانت درموضوع صلح پایدار و وجوه اشتراک و افتراق آنهاست. در نگاه نهج البلاغه صلح به درونی، فردی و اجتماعی تقسیم شده و زمینه صلح اجتماعی درصلح فردی نهفته است ومعیارهایی برای صلح وجود دارد که صلح پایدار باید متلبّس به آنها گردد و صلح بین افراد و حاکمیت ایجاب می کند تا حکومت متضمن سلامت و امنیت اجتماعی، خدمت به مردم، عدالت محوری و قانون مندی باشد. ازمنظر کانت صلح پایدار دارای ارکانی است که جنبه صرفا مادی دارند وپشتوانه آن آراء جمهور و برقراری دموکراسی است. گرچه مبانی صلح ازمنظر نهج البلاغه وکانت متفاوت است، اما در ضرورت و اهمیت صلح نظری واحد دارند. دو دیدگاه کرامت انسانی و حقوق افراد را محترم شمرده و نظم را در کنار آن ضروری و آن راعلت موجبه صلح می دانند واصل اولی را صلح و جنگ را عارضی وغیر اصیل می دانند و عدالت هدف اصلی برقراری صلح است.دو دیدگاه مطرح، از لحاظ مبانی معرفتی و هستی شناسی متفاوت هستند. صلح در نهج البلاغه مبتنی بر جهان بینی الهی و در نگاه کانت دارای نگاهی مادی است؛ صلح در نگاه اول، اصلی ثابت بوده و مقوله های زمانی ومکانی در آن اثر نمی گذارد وهدف از آن ایجاد آرامش برای افراد اجتماع است، درصورتی که در نگاه دوم، صلح مسأله ای نسبی است وهدف از آن ایجاد منفعت درسطح دولت ها است.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم

    نهج‌البلاغه، ترجمه محمد دشتی ؛ ۱۳۸۸، انتشارات اسوه.

    1. اسلامی، روح اله ؛ بهرامی عین القاضی، وحید ؛ پدیدار شناسی تکنیک‌های امام علی علیه السلام برای صلح (مطالعه‌ی موردی عهدنامه مکتوب خطاب به مالک اشتر). جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، شماره سوم، پاییز۱۳۹۳.
    2. افتخاری، اصغر ؛ محمدی سیرت، حسین ؛ «صلح و سلم در قرآن کریم»، فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات قرآن و حدیث، سال ششم، بهار و تابستان۱۳۹۲، شماره۲.
    3. امین، عثمان ؛ فلسفه سیاسی کانت با نگاهی به کتاب طرح صلح جاوید، ترجمه: محمد باهر، کتاب ماه فلسفه، شماره ۳۱؛ فروردین۱۳۸۹.
    4. آل امین، محمدجلیل ؛ مقاله صلح پایدار بر مبنای آراء انسان شناسی و فلسفه حقوق کانت، شهریور ۱۳۹۳.
    5. بحرانی ابن میثم، میثم بن علی ؛ شرح نهج‌البلاغه، مترجمان قربانعلی محمدی مقدم، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد، چاپ پنجم ،۱۳۹۱ش، ج۸.
    6. براتعلی پور، مهدی ؛ مقاله صلح پایدار و عدالت سیاسی جهان، فصلنامه سیاست جهانی، دوره چهارم، شماره۱، بهار۱۳۹۴.
    7. جمشیدی، محمدحسین ؛ نجفی، مصطفی ؛ زبیدی، زینب. مقاله بررسی مقایسه‌ای مقوله صلح پایدار از منظر اسلام و لیبرالیسم اخلاقی(کانتی)، زمستان(۱۳۹۵)، مجله سیاست دفاعی، سال بیست و چهارم ،شماره ۹۷، زمستان ۱۳۹۵.
    8. حقیقت، سید صادق ؛ «صلح جهانی: مقایسه‌ای مبنایی بین مبنای کانتی و دیدگاهی اسلامی ۱۳۹۴»، حقوق‌بشر، سال یازدهم، شماره۱، بهار و تابستان۱۳۹۵، شماره پیاپی۲۱، صص۳-۲۰.
    9. میدزاده گیوی، اکبر ؛ شرح نهج‌البلاغه علی(قطره‌ای از دریا)، انتشارات پیام نوین، ج ۲، چاپ چهارم ،۱۳۸۸.
    10. حمید زاده گیوی، اکبر ؛ شرح نهج‌البلاغه علی (قطره‌ای از دریا)، انتشارات پیام نوین، ج۳، چاپ چهارم، ۱۳۸۸.
    11. دلشاد تهرانی، مصطفی ؛ تراز حیات: ساختار شناسی عدالت در نهج‌البلاغه، تهران، انتشارات دریا، چاپ اول ،۱۳۹۰.
    12. دلشاد تهرانی، مصطفی ؛ دلالت دولت، آیین نامه‌ی حکومت و مدیریت در عهدنامه‌ی مالک اشتر، تهران، انتشارات دریا، چاپ چهارم ،۱۳۹۲.
    13. دلشاد تهرانی، مصطفی ؛ لوح بینایی: تحلیل تاریخ حکومت امام علی با تأکید بر نهج‌البلاغه؛ تهران، انتشارات دریا، ۱۳۹۲.
    14. رستمی فرزاد، لطفی، کامران ؛ نسبت سنجی مفهوم صلح در آموزه‌های اسلام و مغرب زمین(با تأکید بر نهج‌البلاغه)، فصلنامه علمی تخصصی سپهر سیاست، سال دوم، شماره پنجم، پاییز۱۳۹۴.
    15. رستمی، علی امین ، مقاله تکریم افراد و شهروندان درسیره نبوی، نشریه علوم انسانی معرفت، ۱۳۸۳، شماره۸۶.
    16. صبوری، محمدحسین، پایان نامه صلح پایدار در فلسفه کانت ،۱۳۸۰.
    17. علیزاده طوسی، فریبا ؛ پایان نامه واکاوی مؤلفه‌های صلح آفرینی در نهج‌البلاغه، ۱۳۹۵.
    18. فخرالاسلام، ابوالفضل ؛ قیوم زاده خرانقی، محمود ؛ موانع و چالش‌های صلح و گفتگو با تأکید بر اندیشه‌های امام خمینی(ره)(با تأکید بر نهج‌البلاغه)، فصلنامه علمی تخصصی سپهر سیاست، سال دوم، شماره ششم، زمستان۱۳۹۴.
    19. محمدی صیفار، مهدی ؛ اندیشه و روش اصلاح جامعه از دیدگاه امام علی علیه السلام، قم انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، ۱۳۸۹.
    20. محمودی، سیدعلی ؛ صلح پایدار کانت و بازتاب آن در جهان امروز، پژوهش حقوق و سیاست ۱۳۸۵، شماره۲۰.
    21. معظمی، علی ؛ صلح پایدار و عاملیت سیاسی نزد کانت، فصلنامه تاملات فلسفی، سال اول، شماره سوم، پاییز۱۳۸۸.
    22. معینی علمداری، جهانگیر؛ «کانت گرایی، فرا کانت گرایی و نظم جهانی»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره۵۷، پاییز۱۳۸۱.
    23. میرمحمدی، معصومه سادات ؛ «مقایسه صلح پایدار در اندیشه انسان محور کانت و صلح عادلانه در اندیشه متفکران شیعی». فصلنامه معرفت ادیان، سال دوم، پاییز۱۳۹۰، شماره چهارم.
    24. نوع پرست، زهرا ؛ دموکراسی عدالت و صلح، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی / شماره نهم، ۱۳۸۸.
    25. Kant,Immanual(1917),peretual peace:A philosophical Essay. Translated with lntroduction and Notes by M. Campbell smith,with a preface by L. Latta, London: George Allen and Unwin.
    26. این اثر با مشخصات رو به رو به فارسی ترجمه شده است: کانت، ایمانوئل، (۱۳۸۰)، صلح پایدار، ترجمه محمد صبوری، تهران، به باوران.